Jij en je. Of je nu een goede band hebt met elkaar of niet, het is altijd een thema dat je diep raakt. De band met je moeder kent vele fases. Ik weet nog hoe ik me als kleuter één voelde met haar. Hoe ik me als schoolkind zorgen over haar maakte. Hoe ik haar als tiener soms haatte. Hoe ik me als student los maakte van haar. En hoe schuldig ik me voelde toen ik haar als adolescent plotseling verloor.
Laat ik haar niet in de steek?
Het loskomen van je moeder kan een worsteling zijn. Soms voelt het als een bijna onmogelijke opgave. Geldt dat voor jou? Weet dan dat je niet de enige bent. En weet dat het logisch is dat je je eenzaam, verdrietig of gefrustreerd voelt. Dat het als een dilemma kan voelen om los te willen komen. Bestaat zoiets eigenlijk wel, hoor ik je denken. Mag ik wel mijn eigen weg gaan? Laat ik haar dan niet in de steek?
Ook ik kwam meerdere keren in mijn leven in die spagaat. Als klein kind was ik erg aan mijn moeder gehecht. Ik hing het liefst aan haar rokken en verschool me achter haar tengere figuur. Ook maakte ik me regelmatig erge zorgen over haar. Ze was ziek, had chronische astma. Ik wilde haar graag helpen en het lichter voor haar maken, maar dat kon ik niet. Ik voelde me machteloos.
Als tiener ging het met haar gezondheid iets beter, waardoor ik me stortte op mijn eigen leven, en allerlei sporten en hobby’s ging beoefenen. Ik hield me liever niet teveel bezig met hoe het eigenlijk met haar ging.
En toch knaagde mijn geweten aan mij. Ik voelde me schuldig dat ik mijn eigen gang ging en er steeds minder vaak voor haar was om haar vermoeide rug en haar ijskoude voeten en kuiten te masseren. Het geknaag zorgde er voor dat ik ineens overvallen kon worden door een gevoel van chagrijn. Er leek dan niet altijd een aanwijsbare aanleiding voor mijn gevoel van boosheid, maar ik reageerde mijn ongemak af op mijn moeder. Zij was immers het meest nabij, letterlijk en figuurlijk. Mijn wisselende stemming resulteerde geregeld in ruzie. Dan trok mijn moeder (terecht) een grens en stuurde me naar mijn kamer. Op zulke momenten haatte ik haar. Ik had vreselijke zelfmedelijden en dacht ‘wacht maar tot ik ineens dood neerval, dan zal ze pas spijt krijgen dat ze mij zo hard heeft aangepakt!’ Ik wachtte dan net zolang op mijn kamer tot mijn boze bui wat gezakt was en kwam weer tevoorschijn alsof er niets gebeurd was.
Toen ik ging studeren en daarvoor naar de ‘grote stad’ Amsterdam verhuisde, ontmoette ik mensen met voor mij nieuwe culturele en religieuze achtergronden. Ik begon me te interesseren voor de Islaam en langzaam groeide het besef dat ik een heel ander pad zou inslaan. In relatie tot mijn moeder kreeg ik steeds vaker het gevoel dat ik minder mezelf kon zijn. Dat mijn nieuwe inzichten en gedachten niet werden gewaardeerd. Ik ging filteren en zat telkens te wikken en wegen wat ik wel en niet zou vertellen. Ik wilde voorkomen dat ik haar zou teleurstellen, haar bewijzen dat ik nog steeds haar dochter was en zielsveel van haar hield.
Mag ik mijn eigen weg wel gaan?
Achteraf gezien is dit de fase geweest waarin ik mij emotioneel heb losgemaakt van mijn moeder. Ik heb toen leren omgaan met de wetenschap dat ik haar teleurstelde in mijn keuzes, niet voldeed aan haar verwachtingen. Ik heb leren omgaan met mijn eigen gevoelens van verdriet, teleurstelling en frustratie, zodat ik toch vol overtuiging vanuit mijn eigen visie mijn pad kon bewandelen.
Aan het eind van mijn studietijd heb ik nog het initiatief genomen om een jaar lang samen naar Tai Chi les te gaan. Het was een fijn jaar waarin we elkaar regelmatig zagen en genoten van onze moeder-dochter band. Op een gegeven moment was ik echter zo bezig met mijn eigen leven dat ik besloot om te stoppen met de lessen samen. Ik vond het teveel gedoe, telkens op en neer met bus en trein. Ik was druk met mijn tweede baan die veel van me vergde. Mijn moeder zei er niets van. Ging alleen door met de lessen. Ik hield er een knagend schuldgevoel aan over, dat definitief werd toen ze plotseling overleed vlak voor haar zestigste jaar.
Altijd maar pleasen
Een cliënt vertelde me eens dat ze merkte dat ze altijd sterk de neiging had gehad om haar moeder tegemoet te komen en haar eigen mening liet ondersneeuwen. Ze liep constant op eieren, durfde nooit te zeggen wat ze dacht en slikte meestal haar woorden in. Haar onzekerheid klonk door op het werk, waar ze zich altijd onzichtbaar maakte. Ze raakte op den duur oververmoeid en voelde zich voortdurend tekort schieten op haar werk en naar haar moeder toe. Tijdens onze gesprekken besefte ze zich dat ze haar hele leven bezig was geweest haar moeder te ‘pleasen’, waardoor ze haar eigen wil en mening was kwijtgeraakt.
Achteraf gezien besef ik mij dat mijn moeder zich volledig weggecijferde, zoals alleen een moeder dat voor haar kinderen kan doen. Groot is dan ook mijn bewondering voor haar, nu ik zelf moeder ben, en dit besef in volle omvang tot mij doordringt. Ondanks mijn frustratie en de strijd om erkenning, overheerst het gevoel van dankbaarheid voor de ruimte die ze mij heeft gegeven om ondanks onze verschillende inzichten, mijn eigen weg te gaan.
Hoe is/was jouw relatie?
Misschien voel jij die dankbaarheid ook, maar zit je tegelijkertijd in een moeder-dochter-relatie die heel moeizaam aanvoelt. Misschien heb je een moeder die nog altijd wil domineren en bepalen hoe jij als dochter je leven leidt. Of een moeder die met al haar goede bedoelingen de autonomie en daarmee het levensgeluk van jou als dochter in de weg staat.
Weet dat het een enorme opluchting kan zijn om erover te praten. Niet persé om de band met je moeder te veranderen. Maar om je te helpen waarderen waarom het je zo raakt. En om te bepalen op welke manier je meer jouw eigen weg kunt bewandelen.
